Autofagie is een proces waarbij onze cellen opgehoopt afval en rommel verwijderen, zoals beschadigd DNA of eiwitten. Dit proces beschermt cellen tegen schade en helpt ze gezond te blijven. Autofagie kan ook helpen de levensduur te verlengen en veel leeftijdsgebonden ziekten te voorkomen.
Autofagie biedt cellen ook een voedselbron tijdens langdurige honger. Wanneer we minstens 24 uur vasten, wekken we autofagie op in de cellen, wat hen helpt hun onderdelen sneller op te eten om te overleven. Dit proces kan ook worden geactiveerd door lichaamsbeweging en supplementen zoals spermidine.
Wil je meer leren over autofagie voor een langer leven en hoe je het kunt stimuleren? Blijf lezen en ontdek meer over autofagie!
Wat is autofagie?
Autofagie is een cellulair proces dat al het cellulaire afval verwijdert, wat betekent dat oude en beschadigde celonderdelen worden opgeruimd. Het is een manier waarop cellen zichzelf schoonmaken, en het komt eigenlijk van de Griekse woorden 'autos' (zelf) en 'phagomai' (eten).
Het autofagieproces stelt cellen in staat om oude organellen, eiwitten of membraandelen die niet meer functioneren te verwijderen. Het verwijderen van oude mitochondriën wordt bijvoorbeeld mitofagie genoemd, en het verwijderen van beschadigde lipiden wordt lipofagie genoemd.
In het algemeen bestaat autofagie om:
- oude celonderdelen te recyclen en hergebruiken,
- bacteriën en virussen die de cel aanvallen te vernietigen,
- niet bruikbare celonderdelen te verwijderen.
Hoe gebeurt autofagie?
Autofagie wordt uitgevoerd door verschillende celcomponenten, maar vooral door autofagie-gerelateerde proteïnes (ARP's), autofagosomen en lysosomen. ARP's geven signalen om autofagosomen te vormen, en zodra deze gevormd zijn, brengen ze het cellulaire afval naar lysosomen.
Lysosomen zijn specifieke celorganellen die afbrekende enzymen bevatten die bijna alles kunnen afbreken, van defect DNA tot beschadigde eiwitten en lipiden. Zodra de grote structuren zijn afgebroken tot componenten, kunnen cellen deze componenten gebruiken als nieuwe bouwstenen of als voedsel.
Autofagie neemt toe onder specifieke omstandigheden, zoals:
- infecties door bacteriën, virussen of andere ziekteverwekkers,
- langdurige honger of verhongering,
- celschade.
Als om een of andere reden autofagie niet meer werkt of vertraagt, kunnen beschadigde celonderdelen die niet meer kunnen worden verwijderd, problemen voor de cel veroorzaken. Dit kan ertoe leiden dat cellen niet meer goed functioneren en schade aan DNA en andere belangrijke onderdelen ophopen.
Verlengt autofagie de levensduur?
Studies op dieren zoals vliegen, wormen, vissen, ratten en muizen tonen aan dat autofagie toeneemt bij langlevende organismen. Toen wetenschappers de autofagie in deze laboratoriumdieren opzettelijk verhoogden, ontdekten ze dat de dieren langer leefden, minder vaak ziek werden en over het algemeen een veel gezonder en langer leven hadden.
Zo draagt autofagie bij aan een langer leven:
- het verwijdert beschadigde en mogelijk gevaarlijke celonderdelen,
- het helpt cellen gezond en functioneel te blijven,
- het voorkomt leeftijdsgebonden ziekten,
- het biedt een voedselbron tijdens verhongering of langdurige honger,
- het speelt een rol bij het in balans houden van de cellulaire energie, vooral onder verhoogde stress.
Net als veel andere cellulaire processen neemt autofagie helaas af met de leeftijd. Dat betekent niet dat onze cellen stoppen met het opruimen van beschadigde onderdelen, maar ze doen dit wel wat langzamer. Dit betekent ook dat afvalproducten en beschadigde celonderdelen langer in de cellen blijven en problemen kunnen veroorzaken.
Een defect of vertraagd autofagieproces is ook gedetecteerd bij de ontwikkeling van vele ziekten, zoals:
- de ziekte van Alzheimer,
- de ziekte van Huntington,
- de ziekte van Parkinson,
- de ziekte van Crohn,
- diabetes.
Het stimuleren van autofagi kane, vooral naarmate we ouder worden, gunstig zijn voor het verlengen van onze gezondheid en levensduur.1
Andere moleculaire processen en paden zijn ook in verband gebracht met een lang leven, zoals de mTOR- en AMPK-paden. Je kunt hier meer over lezen in ons artikel: Zijn de AMPK- en mTOR-paden de moleculaire sleutel tot een langer leven?
Autofagie en levensduur bij mensen
Wat betreft autofagie en anti-aging bij mensen zijn er niet zoveel wetenschappelijke studies uitgevoerd als bij laboratoriumdieren. De reden is voornamelijk dat het erg moeilijk is om autofagie op dezelfde manier op te wekken als bij dierlijke proefpersonen.
Er zijn echter meerdere stoffen (of beter gezegd functionele voedingssupplementen) waarvan wetenschappelijk bewezen is dat ze autofagie opwekken. In sommige gevallen zijn deze ook gebruikt in studies bij mensen om het effect van autofagie over de tijd te volgen.
Hier zijn de supplementen en stoffen die autofagie opwekken:
- spermidine,
- resveratrol,
- curcumine,
- urolithine A,
- tomatidine.
Van deze stoffen zijn spermidine en resveratrol getest in klinische studies bij mensen.
Autofagie - studies bij mensen
Spermidine is al lange tijd bekend en bewezen als een inductor van autofagie, vooral in gist, vliegen, wormen en muizen. Deze van nature voorkomende polyamine is vervolgens ook getest in een grote menselijke klinische studie met meer dan 800 deelnemers.
De zogenaamde Bruneck-studie heeft meer dan 20 jaar lang de effecten van spermidine op de gezondheid en sterfte van mensen getest. Er werd aangetoond dat een toename van spermidine in de voeding de menselijke levensduur verlengt. Het aantal sterfgevallen (per 1000 personen gedurende de testjaren) daalde (met een toenemende inname van spermidine) van 40,5 naar 15,1.2
In deze studie werd spermidine niet als supplement toegediend, maar door een verandering in het dieet verhoogd. De gemiddelde dagelijkse inname van spermidine was 10,8 mg/dag in de groep met de hoogste consumptie. De gebruikelijke veilige doses spermidinesupplementen zijn 6-10 mg per dag.3
Er is momenteel geen onderzoek naar resveratrol dat autofagie opwekt bij mensen, alleen bij dieren. Het is echter al bekend dat resveratrol de menselijke Sirt-1 (sirtuïne) route activeert4, die gekoppeld aan een lang leven en leeftijdsgebonden ziekten.
Je kunt meer lezen over resveratrol in onze artikelen:
- Hoeveel Trans-Resveratrol Moet Ik Nemen?
- Waarom is Resveratrol Belangrijk?
- Waar Komt Resveratrol Vandaan?
Autofagie - vasten
Een van de manieren om autofagie te bevorderen voor een langer leven is het beoefenen van (intermittent) vasten. Wanneer je lichaam niets te eten heeft, gaat het door een periode van langdurige honger en begint uiteindelijk zichzelf te eten door middel van autofagie.
Denk erover als leven in een huis gemaakt van functionele voedselvoorraden. Normaal gesproken zou je niet je muren of plafonds opeten, maar als je een tijdje honger hebt, zou je ook daarmee beginnen. Uiteraard zou je eerst beginnen met de beschadigde, niet-functionele dingen die je niet nodig hebt.
Een andere manier om autofagie op te wekken is door te sporten. Dit is gedeeltelijk te danken aan verhoogde ontstekingen en deels omdat er veel bewijs is dat lichaamsbeweging autofagie in skeletspieren opwekt.5
Hoe lang moet iemand in autofagie blijven?
Wetenschappelijke studies bij muizen toonden aan dat autofagie toeneemt na ongeveer 24 uur vasten. Autofagie wordt opgemerkt door een daling van insuline- en glucosewaarden in het bloed, en bij muizen bereikt het een piek na 48 uur vasten.
De studies bij mensen ontbreken nog, maar er wordt aangenomen dat bij mensen ongeveer hetzelfde gebeurt als bij muizen.
Autofagie - bijwerkingen en risico's
Autofagie is natuurlijk een normaal en natuurlijk proces dat constant in ons lichaam plaatsvindt. Het opwekken van dit proces kan om de reeds genoemde redenen goed zijn, maar het kan ook enkele negatieve bijwerkingen hebben.
Overmatige inductie van autofagie kan leiden tot6:
- het ontwikkelen van hartproblemen,
- vertraging van kankertherapie, als je onder behandeling bent.
Het onderzoek naar de inductie van autofagie en kanker is nog onduidelijk. In sommige gevallen kan de remming van autofagie juist helpen kanker te bestrijden, in andere gevallen niet.
Autofagie is niet zomaar een recente trend in de wereld van gezondheid en fitness. Het is een normaal proces dat in elke cel van ons lichaam elke dag plaatsvindt en zal plaatsvinden. Het is zeker geen eenvoudig proces en is niet gemakkelijk te begrijpen omdat het vele componenten omvat.
Hoewel autofagie bevorderen door vasten een goede optie voor je gezondheid kan zijn, is het misschien niet voor iedereen geschikt. Voordat je hiermee begint, raadpleeg je arts, vooral als je zwanger bent, borstvoeding geeft of medicatie gebruikt.
Referenties
- Nakamura S, Yoshimori T. Autophagy and Longevity. Mol Cells. 2018 Jan 31;41(1):65-72. doi: 10.14348/molcells.2018.2333.
- Kiechl S, Pechlaner R, Willeit P, Notdurfter M, Paulweber B, Willeit K, Werner P, Ruckenstuhl C, Iglseder B, Weger S, Mairhofer B, Gartner M, Kedenko L, Chmelikova M, Stekovic S, Stuppner H, Oberhollenzer F, Kroemer G, Mayr M, Eisenberg T, Tilg H, Madeo F, Willeit J. Higher spermidine intake is linked to lower mortality: a prospective population-based study. Am J Clin Nutr. 2018 Aug 1;108(2):371-380. doi: 10.1093/ajcn/nqy102.
- Senekowitsch S, Wietkamp E, Grimm M, Schmelter F, Schick P, Kordowski A, Sina C, Otzen H, Weitschies W, Smollich M. High-Dose Spermidine Supplementation Does Not Increase Spermidine Levels in Blood Plasma and Saliva of Healthy Adults: A Randomized Placebo-Controlled Pharmacokinetic and Metabolomic Study. Nutrients. 2023 Apr 12;15(8):1852. doi: 10.3390/nu15081852.
- Hou X, Rooklin D, Fang H, Zhang Y. Resveratrol serves as a protein-substrate interaction stabilizer in human SIRT1 activation. Sci Rep. 2016 Nov 30;6:38186. doi: 10.1038/srep38186.
- Brandt N, Gunnarsson TP, Bangsbo J, Pilegaard H. Exercise and exercise training-induced increase in autophagy markers in human skeletal muscle. Physiol Rep. 2018 Apr;6(7):e13651. doi: 10.14814/phy2.13651.
- Schiattarella GG, Hill JA. Therapeutic targeting of autophagy in cardiovascular disease. J Mol Cell Cardiol. 2016 Jun;95:86-93. doi: 10.1016/j.yjmcc.2015.11.019.
