Geavanceerde glycatie-eindproducten of AGEs zijn eiwitten en vetten waaraan suikermoleculen zijn gehecht. Ze worden gevormd wanneer we voedsel bereiden op zeer hoge temperaturen, vooral bij bakken of braden.
Helaas kunnen ze gevaarlijk zijn en veel schade toebrengen aan onze weefsels, organen en onze algehele gezondheid. AGEs worden zelfs in verband gebracht met de ontwikkeling van verschillende ziekten, zoals diabetes type II, hart- en vaatziekten, Alzheimer en beroertes. Over het algemeen veroorzaken AGEs schade aan elke cel en elk cellulair systeem in ons lichaam, en zijn ze een van de belangrijkste oorzaken van veroudering, naast oxidatieve stress.
Veel wetenschappelijk onderzoek richt zich tegenwoordig op het vinden van manieren om AGEs te verwijderen of om te voorkomen dat ze schade veroorzaken. Veel moleculen tonen potentieel in het remmen van AGEs, zoals metformine, resveratrol en curcumine.
Hoe worden geavanceerde glycatie-eindproducten gevormd?
Geavanceerde glycatie-eindproducten (AGEs) kunnen door ons lichaam worden geproduceerd of in zeer kleine hoeveelheden in bepaalde voedingsgroepen voorkomen. De meeste AGEs waar we tegenwoordig mee in aanraking komen, ontstaan echter door voedsel te bereiden door te bakken, braden of koken op hoge temperaturen.
Dit proces heet de Maillard-reactie, een vorm van karamelisatie. Eiwitten en vetten (lipiden) reageren met suikermoleculen uit het voedsel en vormen eiwit-suiker- en vet-suikerverbindingen. Omdat er verschillende soorten suikers, eiwitten en vetten zijn, kunnen er veel soorten AGEs worden gevormd. Voedsel dat rijk is aan vet en eiwitten, zoals vlees en zuivel, is bijzonder gevoelig voor de vorming van AGEs.1
Geavanceerde Glycatie-Eindproducten - Voorbeelden
Enkele van de bekendste AGEs die door koken worden gevormd, zijn:
- Nϵ-carboxymethyl-lysine (CML),
- Nϵ-carboxyethyl-lysine (CEL),
- pyrraline,
- crossline,
- pentosidine,
- imidazolium cross-link afgeleid van glyoxal en lysine-lysine (GOLD),
- imidazolium cross-link afgeleid van methylglyoxal en lysine-lysine (MOLD).
Deze moleculen geven voedsel specifieke kleuren, smaken en aroma's.2 Een bekend natuurlijk gevormde AGE is methylglyoxal.3
Je inname van AGEs zal hoger zijn als je veel eet van:
- gebakken/gegrild/geroosterd vlees, of gefrituurd voedsel in het algemeen,
- boter en reuzel,
- volle zuivelproducten,
- bewerkte voedingsmiddelen.
Overweeg meer vers, ongekookt of op lage temperatuur bereid voedsel te eten, zoals salades, groenten, volle granen, soepen en stoofschotels. Als voorbeeld: één gebakken ei bevat 1240 kiloeenheden AGEs, terwijl een roerei slechts 75 kiloeenheden AGEs bevat.4 Je kunt de volledige lijst van voedingsmiddelen en richtlijnen voor een dieet met een laag AGEs-gehalte hier vinden.
Geavanceerde Glycatie-Eindproducten - Symptomen
Hoge niveaus van AGEs in ons systeem kunnen leiden tot:
- versnelde veroudering van de huid (rimpels, verlies van elasticiteit, dofheid),
- verhoogde niveaus van ontstekingsmarkers,
- schade aan het vaatstelsel,
- verstijving van de slagaders,
- hoge bloeddruk,
- hoge bloedsuikerspiegel,
- insulineresistentie.
Langdurige hoge inname van AGEs via voeding kan ernstige schade veroorzaken aan je nieren, hart en vaatstelsel.
Kunnen geavanceerde glycatie-eindproducten verwijderd worden?
AGEs worden gemetaboliseerd door ons lichaam en uitgescheiden via urine. AGEs moeten eerst worden afgebroken tot peptiden en vrije aminozuren, maar sommige grotere AGEs zijn moeilijker af te breken. De afgebroken AGE-producten zijn vaak schadelijker dan AGEs zelf en kunnen vooral schadelijk zijn voor de nieren van diabetische patiënten.
AGEs zijn een populair onderwerp van onderzoek, en veel wetenschappelijke groepen proberen te bepalen hoe de vorming van AGEs kan worden voorkomen of uit ons systeem kunnen worden verwijderd. Helaas is er nog niet veel onderzoek gedaan bij mensen, maar er zijn meerdere studies uitgevoerd op dier- en celmodellen, zoals ratten en muizen.
Deze studies hebben aangetoond dat stoffen zoals metformine, resveratrol en curcumine de negatieve effecten van AGEs remmen of voorkomen. Metformine stopt bijvoorbeeld de vorming van AGEs3, en curcumine bindt zich aan AGE-receptoren in cellen en remt de afscheiding van leptine.4 Resveratrol kan een vergelijkbaar effect hebben op de hartspier, waar het weefselschade voorkomt (5). Deze stoffen hebben veel potentieel en vormen een spannende nieuwe benadering in de strijd tegen AGEs.
Referenties
- Poulsen MW, Hedegaard RV, Andersen JM, de Courten B, Bügel S, Nielsen J, Skibsted LH, Dragsted LO. Advanced glycation endproducts in food and their effects on health. Food Chem Toxicol. 2013 Oct;60:10-37. doi: 10.1016/j.fct.2013.06.052.
- Chuyen NV. Toxicity of the AGEs generated from the Maillard reaction: on the relationship of food-AGEs and biological-AGEs. Mol Nutr Food Res. 2006 Dec;50(12):1140-9. doi: 10.1002/mnfr.200600144.
- Kalapos MP. Methylglyoxal in living organisms: chemistry, biochemistry, toxicology and biological implications. Toxicol Lett. 1999 Nov 22;110(3):145-75. doi: 10.1016/s0378-4274(99)00160-5.
- Uribarri J, Woodruff S, Goodman S, Cai W, Chen X, Pyzik R, Yong A, Striker GE, Vlassara H. Advanced glycation end products in foods and a practical guide to their reduction in the diet. J Am Diet Assoc. 2010 Jun;110(6):911-16.e12. doi: 10.1016/j.jada.2010.03.018.
- Dutta S, Shah RB, Singhal S, Dutta SB, Bansal S, Sinha S, Haque M. Metformin: A Review of Potential Mechanism and Therapeutic Utility Beyond Diabetes. Drug Des Devel Ther. 2023 Jun 26;17:1907-1932. doi: 10.2147/DDDT.S409373.
- Tang Y, Chen A. Curcumin eliminates the effect of advanced glycation end-products (AGEs) on the divergent regulation of gene expression of receptors of AGEs by interrupting leptin signaling. Lab Invest. 2014 May;94(5):503-16. doi: 10.1038/labinvest.2014.42.
- Mizutani K, Ikeda K, Yamori Y. Resveratrol inhibits AGEs-induced proliferation and collagen synthesis activity in vascular smooth muscle cells from stroke-prone spontaneously hypertensive rats. Biochem Biophys Res Commun. 2000 Jul 21;274(1):61-7. doi: 10.1006/bbrc.2000.3097.
