Σπερμιδίνη και υγεία: Οφέλη, δοσολογία και παρενέργειες

Η σπερμιδίνη είναι μία μόνο από τις πολυαμίνες που απαντώνται φυσικά σε όλα σχεδόν τα ζωντανά κύτταρα και σταδιακά έρχεται στο προσκήνιο της έρευνας για τη διατροφή και τη μακροζωία. Η σπερμιδίνη παίζει σημαντικό ρόλο σε πολλές βιολογικές δράσεις που μπορούν να συμβάλουν στην υγεία του ανθρώπου, αλλά και ενδεχομένως στην αύξηση της διάρκειας της ζωής.

Αυτό το άρθρο εξετάζει τα οφέλη της σπερμιδίνης για την υγεία, τη δοσολογία και τις πιθανές παρενέργειες του συμπληρώματος.

Τι είναι η σπερμιδίνη;

Η σπερμιδίνη είναι μια βασική ένωση πολυαμίνης που είναι απαραίτητη για την κυτταρική ανάπτυξη, τη διαφοροποίηση και την απόπτωση ή τον προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο. Η σπερμιδίνη, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο ανθρώπινο σπέρμα, υπάρχει σε πολλά τρόφιμα, όπως:

• σόγια,
• μανιτάρια,
• παλαιωμένο τυρί,
  
• φύτρα σιταριού.
  

Η σπερμιδίνη είναι μέρος μιας ευρύτερης ομάδας ενώσεων που ονομάζονται πολυαμίνες, μαζί με την πουτρεσκίνη και τη σπερμίνη, οι οποίες συμμετέχουν ενεργά μέσα στα κύτταρα και αποτελούν απαραίτητο συστατικό για την υγεία και τη μακροζωία.¹

Λειτουργίες της σπερμιδίνης στο σώμα

Η σπερμιδίνη, ως πολυαμίνη, συνδέεται με πολλά σημαντικά βιολογικά γεγονότα:^2-3

• Κυτταρικός μεταβολισμός: Η σπερμιδίνη βοηθάει σε ένα φάσμα μεταβολικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης αυτής των νουκλεϊκών οξέων (ιδιαίτερα στη σύνθεση του DNA και του RNA). Οι διαδικασίες αυτές είναι απαραίτητες για την κυτταρική διαίρεση και την επιδιόρθωση, προάγοντας έτσι την υγεία των κυττάρων και της ζωής γενικότερα.
  
• Αυτοφαγία: Ο πιο εντυπωσιακός ρόλος της σπερμιδίνης είναι ότι προκαλεί την αυτοφαγία - τη διαδικασία με την οποία τα κύτταρα καταστρέφουν και ανακτούν τμήματα που έχουν καταστραφεί ή δεν λειτουργούν. Αυτό είναι σημαντικό για την επέκταση και την αποκατάσταση των κυττάρων, προστατεύοντάς τα από τις περισσότερες ασθένειες που εμφανίζονται με το πέρασμα των χρόνων. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η σπερμιδίνη ως "ενισχυτής" της αυτοφαγίας απομακρύνει τις κατεστραμμένες και αφύσικες πρόδρομες ουσίες, μια διαδικασία η οποία βελτιώνει την υγεία των κυττάρων και συμβάλλει στην παράταση της ζωής.
  
• Μιτοχονδριακή λειτουργία: Οι πολυαμίνες, ιδιαίτερα η σπερμιδίνη, έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας μιτοχονδριακός και κυτταρικός προστάτης. Τα μιτοχόνδρια θεωρούνται οι ατμομηχανές των κυττάρων και διατηρούν την παραγωγή ενέργειας, ενώ διατηρούν τη συνολική δραστηριότητα του κυττάρου.⁴

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για την αυτοφαγία, διαβάστε το άρθρο μας: "Ο ρόλος της αυτοφαγίας στην υγεία και τη μακροζωία".

Σπερμιδίνη - Οφέλη για την υγεία

1. Μακροζωία

Ορισμένες ερευνητικές μελέτες δείχνουν ότι η σπερμιδίνη μπορεί να σχετίζεται με την παράταση της διάρκειας ζωής. Σε μια μεγάλη μελέτη κοόρτης που παρακολούθησε τους συμμετέχοντες για δέκα χρόνια, οι ερευνητές διαπίστωσαν θετική συσχέτιση μεταξύ της υψηλότερης διατροφικής πρόσληψης σπερμιδίνης και της παρατεταμένης μακροζωίας. Η υψηλότερη πρόσληψη διατροφικής σπερμιδίνης σε σύγκριση με τη χαμηλότερη πρόσληψη συνδέονταν στενά με μειωμένο κίνδυνο θνησιμότητας.

Αν και ο τρόπος δράσης αυτού του μηχανισμού αποτελεί ενεργό πεδίο έρευνας, τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι η σπερμιδίνη είναι ένα σημαντικό μόριο που εμπλέκεται στην υγιή γήρανση και τη μακροζωία.⁵

2. Καρδιαγγειακή υγεία

Νέες μελέτες έχουν εντοπίσει ένα ισχυρό αντίστροφο συσχετισμό μεταξύ της διατροφικής κατανάλωσης σπερμιδίνης και της ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων, συμπεριλαμβανομένης της καρδιακής ανεπάρκειας.

Οι μεγαλύτερες ποσότητες πρόσληψης σπερμιδίνης έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερη αρτηριακή πίεση, άρα και με χαμηλότερες συγκεντρώσεις βιοδεικτών όσον αφορά τις καρδιακές παθήσεις. Τέτοια στοιχεία μπορεί να υποδηλώνουν ότι η πρόσληψη τροφών πλούσιων σε σπερμιδίνη θα μπορούσε να προστατεύσει το καρδιαγγειακό σύστημα και, συνεπώς, να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης καρδιακών παθήσεων.⁶

3. Νευροπροστασία και γνωστική λειτουργία

Η σπερμιδίνη έχει αποδειχθεί ότι υπόσχεται τη βελτίωση της λειτουργίας του εγκεφάλου, ιδίως σε ηλικιωμένους ανθρώπους.

Μια συγκεκριμένη μελέτη εξέτασε την αποτελεσματικότητα της χορήγησης συμπληρώματος σπερμιδίνης στη βελτίωση της μνήμης σε ηλικιωμένα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο για Αλτσχάιμερ. Σε αυτή την τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή ελεγχόμενη μελέτη, οι υποκείμενοι έλαβαν είτε ένα φυτικό εκχύλισμα πλούσιο σε σπερμιδίνη είτε εικονικό φάρμακο (placebo) για τρεις μήνες.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες που έλαβαν σπερμιδίνη είχαν μέτρια βελτίωση στις επιδόσεις της μνήμης τους σε σχέση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Αυτό υποδηλώνει ότι η σπερμιδίνη μπορεί να είναι ευεργετική για τις γνωστικές λειτουργίες των ηλικιωμένων μέσω κάποιων διεγερτικών επιδράσεων στις νευρορυθμιστικές διεργασίες του εγκεφάλου.⁷

4. Υγεία των μαλλιών και του δέρματος

Βελτιώσεις στην ανάπτυξη των μαλλιών και στη συνολική υγεία των μαλλιών έχουν συσχετιστεί με τη σπερμιδίνη. Έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να προωθήσει την ανάπτυξη των κυττάρων και να αποτρέψει τη βλάβη των κυττάρων, αποτρέποντας έτσι την τριχόπτωση και προάγοντας την ανάπτυξη πυκνότερων και υγιέστερων μαλλιών.

Επίσης, λόγω του ρόλου της σπερμιδίνης στην υγεία των κυττάρων, βελτιώνεται και η υγεία του δέρματος, με αποτέλεσμα μια νεότερη εμφάνιση.⁸

Τροφές που περιέχουν σπερμιδίνη

Η σπερμιδίνη υπάρχει φυσικά σε διάφορα τρόφιμα, ιδίως σε φυτικές πηγές. Παρακάτω σας παρουσιάζουμε ορισμένες πλούσιες πηγές σπερμιδίνης:⁹

• Προϊόντα σόγιας:  Τρόφιμα όπως το natto έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε σπερμιδίνη, καθώς κάθε μερίδα περιέχει 9,7 γραμμάρια σπερμιδίνης.
• Αρακάς: Μια ακόμα πηγή αυτής της ευεργετικής πολυαμίνης, με 9,1 mg σπερμιδίνης ανά 140 γραμμάρια μερίδας.
• Μανιτάρια: Συγκεκριμένα τα μανιτάρια shiitake, που περιέχουν περίπου 4,4 mg ανά 50 γραμμάρια.
• Δημητριακά ολικής αλέσεως: Περιέχουν ποικίλες ποσότητες σπερμιδίνης.
• Μπρόκολο: Σταυρανθή λαχανικό με αξιοσημείωτη περιεκτικότητα σε σπερμιδίνη, περίπου 3,6 mg ανά 100 γραμμάρια.
• Παλαιωμένα τυριά: Όπως το τσένταρ και η παρμεζάνα, περιέχουν υψηλά επίπεδα σπερμιδίνης με 2 mg/μερίδα.

Η προσθήκη τροφίμων πλούσιων σε σπερμιδίνη στη διατροφή σας είναι ένας ακόμα φυσικός τρόπος για να αυξήσετε τα επίπεδα σπερμιδίνης.

Σπερμιδίνη - Συνιστώμενη δόση 

Επί του παρόντος, δεν υπάρχει επίσημη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για τη σπερμιδίνη, καθώς βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο έρευνας. Ωστόσο, η Αρχή Τροφίμων και Ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union's Food and Safety Authority) συνιστά να μην υπερβαίνεται η ημερήσια δόση των 6 mg.¹⁰ Η οδηγία αυτή συμβάλλει στην πρόληψη πιθανών παρενεργειών και εξασφαλίζει ασφαλή επίπεδα κατανάλωσης.

Παρόλο που οι πηγές τροφίμων που περιέχουν σπερμιδίνη φαίνεται να προσφέρουν επαρκή διατροφική πρόσληψη, οι άνθρωποι που θέλουν να λαμβάνουν ακόμη μεγαλύτερες ποσότητες ή έχουν συγκεκριμένες ανησυχίες για την υγεία τους, ίσως καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι η λήψη συμπληρωμάτων είναι μια καλή ιδέα.

Ωστόσο, πριν προσθέσετε ένα νέο συμπλήρωμα στη καθημερινότητά σας, θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία υγείας για να προσδιοριστεί η κατάλληλη δόση για εσάς και αν μπορεί να συνδυαστεί με τα υπάρχοντα φάρμακά σας.

Σπερμιδίνη - Παρενέργειες

Η σπερμιδίνη θεωρείται γενικά ασφαλής όταν καταναλώνεται σε ποσότητες που βρίσκονται συνήθως στα τρόφιμα. Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η λήψη συμπληρώματος σπερμιδίνης προκαλεί σημαντικές παρενέργειες.¹¹ Ωστόσο, όπως και σε κάθε άλλο συμπλήρωμα, θα πρέπει να τηρούνται προφυλάξεις, ιδίως για υψηλές δόσεις.

Άλλες πιθανές παρενέργειες (αν και εξαιρετικά σπάνιες) μπορεί να περιλαμβάνουν γαστρεντερικές διαταραχές, με συμπτώματα φουσκώματος ή ναυτίας, σε ορισμένους ανθρώπους. Είναι προτιμότερο να παρακολουθείται η φυσιολογική αντίδραση του ατόμου όταν ξεκινάει την κατανάλωση οποιουδήποτε συμπληρώματος διατροφής, και θα πρέπει να αλλάξει η δοσολογία ή να διακοπεί η χρήση εάν υπάρχουν αρνητικές επιδράσεις.

Τελική διατύπωση

Η σπερμιδίνη, αν και δεν είναι τόσο ευρέως αναγνωρισμένη όσο άλλα θρεπτικά συστατικά, παρουσιάζει σημαντικές δυνατότητες για τη βελτίωση της υγείας. Οι λειτουργίες της στον κυτταρικό μεταβολισμό, την αυτοφαγία και τη μιτοχονδριακή δραστηριότητα τονίζουν τον σημαντικό ρόλο της στη διατήρηση της συνολικής υγείας και τη δυνητική αύξηση της διάρκειας ζωής.

Η θετική σχέση της σπερμιδίνης με τη γήρανση, την καρδιαγγειακή υγεία, τη γνωστική λειτουργία και την υγεία των μαλλιών και του δέρματος την καθιστούν ένα ενδιαφέρον θρεπτικό συστατικό που αξίζει συνεχή έρευνα.

Παραπομπές:

1. Bardócz, S., Duguid, T. J., Brown, D. S., Grant, G., Pusztai, A., White, A., & Ralph, A. (1995). The importance of dietary polyamines in cell regeneration and growth. The British journal of nutrition, 73(6), 819–828. https://doi.org/10.1079/bjn19950087.
2. Igarashi, K., & Kashiwagi, K. (2010). Modulation of cellular function by polyamines. The international journal of biochemistry & cell biology, 42(1), 39–51. https://doi.org/10.1016/j.biocel.2009.07.009.
3. Pegg A. E. (2016). Functions of Polyamines in Mammals. The Journal of biological chemistry, 291(29), 14904–14912. https://doi.org/10.1074/jbc.R116.731661.
4. Madeo, F., Eisenberg, T., Pietrocola, F., & Kroemer, G. (2018). Spermidine in health and disease. Science (New York, N.Y.), 359(6374), eaan2788. https://doi.org/10.1126/science.aan2788.
5. Kiechl, S., Pechlaner, R., Willeit, P., Notdurfter, M., Paulweber, B., Willeit, K., Werner, P., Ruckenstuhl, C., Iglseder, B., Weger, S., Mairhofer, B., Gartner, M., Kedenko, L., Chmelikova, M., Stekovic, S., Stuppner, H., Oberhollenzer, F., Kroemer, G., Mayr, M., . . . Willeit, J. (2018). Higher spermidine intake is linked to lower mortality: a prospective population-based study. American Journal of Clinical Nutrition, 108(2), 371–380. https://doi.org/10.1093/ajcn/nqy102.
6. Eisenberg, T., Abdellatif, M., Schroeder, S., Primessnig, U., Stekovic, S., Pendl, T., Harger, A., Schipke, J., Zimmermann, A., Schmidt, A., Tong, M., Ruckenstuhl, C., Dammbrueck, C., Gross, A. S., Herbst, V., Magnes, C., Trausinger, G., Narath, S., Meinitzer, A., Hu, Z., … Madeo, F. (2016). Cardioprotection and lifespan extension by the natural polyamine spermidine. Nature medicine, 22(12), 1428–1438. https://doi.org/10.1038/nm.4222.
7. Wirth, M., Benson, G., Schwarz, C., Köbe, T., Grittner, U., Schmitz, D., Sigrist, S. J., Bohlken, J., Stekovic, S., Madeo, F., & Flöel, A. (2018). The effect of spermidine on memory performance in older adults at risk for dementia: A randomized controlled trial. Cortex; a journal devoted to the study of the nervous system and behavior, 109, 181–188. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2018.09.014.
8. Ramot, Y., Tiede, S., Bíró, T., Abu Bakar, M. H., Sugawara, K., Philpott, M. P., Harrison, W., Pietilä, M., & Paus, R. (2011). Spermidine promotes human hair growth and is a novel modulator of human epithelial stem cell functions. PloS one, 6(7), e22564. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0022564.
9. Atiya Ali, M., Poortvliet, E., Strömberg, R., & Yngve, A. (2011). Polyamines in foods: development of a food database. Food & nutrition research, 55, 10.3402/fnr.v55i0.5572. https://doi.org/10.3402/fnr.v55i0.5572.
10.  European Commission Notifications of Novel Foods under the Former Novel Food Regulation. [(accessed on 14 September 2024)]. Available online: https://ec.europa.eu/food/safety/novel_food/authorisations/list_authorisations_en.
11.  Schwarz, C., Stekovic, S., Wirth, M., Benson, G., Royer, P., Sigrist, S. J., Pieber, T., Dammbrueck, C., Magnes, C., Eisenberg, T., Pendl, T., Bohlken, J., Köbe, T., Madeo, F., & Flöel, A. (2018). Safety and tolerability of spermidine supplementation in mice and older adults with subjective cognitive decline. Aging, 10(1), 19–33. https://doi.org/10.18632/aging.101354.