Suplementy o działaniu przeciwstarzeniowym – wyniki badań, deklarowane efekty, potencjalne ryzyka i zalecane dawki

Tabela 1. Przegląd suplementów uznawanych za wspierające długowieczność

Koenzym Q10

Koenzym Q10 (CoQ10) jest naturalną cząsteczką lipofilową, niezbędną w wielu reakcjach enzymatycznych zachodzących w organizmach żywych. U ludzi i innych ssaków występuje głównie w mitochondriach, gdzie jego główną rolą jest transport elektronów przez łańcuch transportu elektronów, który wytwarza energię (1).

CoQ10 składa się chemicznie z dwóch części: pierścienia benzochinonowego i dłuższego łańcucha lipidowego poliizoprenoidowego. CoQ10 pełni funkcję przeciwutleniacza, redukując reaktywne formy tlenu, które mogą powodować uszkodzenia mitochondriów i pozostałych części komórki. Im mniej uszkodzeń oksydacyjnych w komórce, tym mniejsze prawdopodobieństwo rozwoju chorób. Dlatego też głównym założeniem CoQ10 i długowieczności jest pośredni związek między przedłużeniem życia a mniejszym ogólnym uszkodzeniem komórek. Największym problemem są uszkodzenia DNA, którym CoQ10 skutecznie zapobiega, chociaż mechanizm tego działania pozostaje niejasny (2).

Do tej pory CoQ10 był wielokrotnie testowany jako suplement zapobiegający uszkodzeniom i przeciwdziałający starzeniu się. Badania przeprowadzone na organizmach modelowych, takich jak drożdże, robaki i gryzonie, wykazały, że suplementacja CoQ10 zwiększa odporność na uszkodzenia oksydacyjne i wydłuża życie. Kilka badań na myszach wykazało również, że poziom białek CoQ spada wraz z wiekiem, a suplementacja CoQ10 była w stanie zwiększyć jego poziom w osoczu, wątrobie, sercu, nerkach i mięśniach szkieletowych (1). Ponadto u gryzoni suplementacja CoQ10 (do 12 mg/kg masy ciała) nie wykazała długotrwałej akumulacji w tych tkankach ani zakłócenia normalnej biologicznej produkcji CoQ10. Zostało to również udowodnione w przypadku pacjentów ludzkich, którzy tolerowali do 3000 mg/dobę, mimo że sugerowana dawka wynosi do 1200 mg (3). W niektórych badaniach odnotowano łagodne nudności i dolegliwości żołądkowo-jelitowe po zażyciu suplementu.

W kilku badaniach dotyczących wpływu suplementacji CoQ10 na ludzi odkryto, co następuje:

• 1200 mg CoQ10 dziennie zmniejszyło markery uszkodzeń oksydacyjnych u 65 pacjentów poddanych hemodializie (4),
• CoQ10 może zwiększyć i poprawić liczbę i ruchliwość plemników oraz poprawić płodność mężczyzn, która również spada wraz z wiekiem (5),
• CoQ10 może poprawić wskaźniki cukrzycy i otyłości (6, 7),
• Suplementacja CoQ10 w połączeniu z selenem może poprawić długość życia w zdrowiu i zmniejszyć śmiertelność z przyczyn sercowo-naczyniowych u osób starszych (8).

Jak dotąd badania na ludziach pokazują, że suplementacja CoQ10 może poprawić długość życia poprzez poprawę ogólnego stanu zdrowia pacjentów cierpiących na cukrzycę, otyłość i choroby sercowo-naczyniowe. Płodność również może ulec poprawie, co przedłuża życie kolejnych pokoleń.

Literatura:

1. Díaz-Casado ME, Quiles JL, Barriocanal-Casado E, González-García P, Battino M, López LC, Varela-López A. Paradoks koenzymu Q10 w procesie starzenia się. Składniki odżywcze. 14 września 2019 r.; 11(9):2221. doi: 10.3390/nu11092221.
2. Tomasetti M, Alleva R, Borghi B, Collins AR. Suplementacja koenzymem Q10 in vivo poprawia regenerację ludzkich limfocytów po utleniającym uszkodzeniu DNA. FASEB J. Czerwiec 2001; 15(8):1425-7. doi: 10.1096/fj.00-0694fje.
3. Hidaka T, Fujii K, Funahashi I, Fukutomi N, Hosoe K. Ocena bezpieczeństwa koenzymu Q10 (CoQ10). Biofactors. 2008; 32(1-4):199-208. doi: 10.1002/biof.5520320124.
4. Rivara MB, Yeung CK, Robinson-Cohen C, Phillips BR, Ruzinski J, Rock D, Linke L, Shen DD, Ikizler TA, Himmelfarb J. Wpływ koenzymu Q10 na biomarkery stresu oksydacyjnego i czynność serca u pacjentów poddawanych hemodializie: badanie CoQ10 Biomarker Trial. Am J Kidney Dis. Marzec 2017; 69(3):389-399. doi: 10.1053/j.ajkd.2016.08.041.
5. Salas-Huetos A, Rosique-Esteban N, Becerra-Tomás N, Vizmanos B, Bulló M, Salas-Salvadó J. Wpływ składników odżywczych i suplementów diety na parametry jakości nasienia: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych badań klinicznych. Adv Nutr. 1 listopada 2018 r.; 9(6):833-848. doi: 10.1093/advances/nmy057.
6. Moradi M, Haghighatdoost F, Feizi A, Larijani B, Azadbakht L. Wpływ suplementacji koenzymem Q10 na biomarkery cukrzycy: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych kontrolowanych badań klinicznych. Arch Iran Med. Sierpień 2016 r.; 19(8):588-96. PMID: 27544369.
7. Raygan F, Rezavandi Z, Dadkhah Tehrani S, Farrokhian A, Asemi Z. Wpływ podawania koenzymu Q10 na parametry homeostazy glukozy, profil lipidowy, biomarkery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego u pacjentów z zespołem metabolicznym. Eur J Nutr. Grudzień 2016; 55(8):2357-2364. doi: 10.1007/s00394-015-1042-7.
8. Johansson P, Dahlström Ö, Dahlström U, Alehagen U. Poprawa jakości życia związanej ze zdrowiem i więcej dni poza szpitalem dzięki suplementacji selenem i koenzymem Q10 w połączeniu. Wyniki podwójnie ślepej, kontrolowanej placebo prospektywnej badania. J Nutr Health Aging. Listopad 2015; 19(9):870-7. doi: 10.1007/s12603-015-0509-9.
   

Kwas alfa-liponowy / kwas R-liponowy

Kwas alfa lub R-liponowy jest metabolitem naturalnie wytwarzanym przez mitochondria w waszych komórkach, ale oczywiście w niewielkich ilościach. Fizjologicznie jest rozpuszczalny zarówno w środowisku lipidowym, jak i wodnym i pełni funkcję przeciwutleniacza. Przechwytując i neutralizując reaktywne formy tlenu, kwas R-liponowy chroni organizm przed ich szkodliwym działaniem, takim jak uszkadzanie DNA lub destabilizacja cząsteczek sygnałowych. Kwas alfa-liponowy regeneruje również witaminy C i E, które są również ważnymi przeciwutleniaczami (1).

Kwas R-liponowy stał się ostatnio bardzo popularny jako suplement diety, który może pomóc poprawić zdrowie i przedłużyć życie. Badania przeprowadzone na pacjentach ludzkich pokazują, że kwas R-liponowy wykazuje doskonały potencjał i dobre wyniki w następujących obszarach:

• Cukrzyca - kwas alfa-liponowy może pomóc złagodzić typowe objawy i konsekwencje cukrzycy, takie jak zaburzenia widzenia, gdzie suplementacja 300 mg kwasu alfa-liponowego pomogła po 3 miesiącach stosowania (2)
• Choroba Alzheimera – przyjmowanie 600 mg kwasu alfa-liponowego w ciągu roku spowolniło postęp choroby Alzheimera u 48 pacjentów (3),
• Utrata wagi – badania przeprowadzone na ludziach wykazały, że kwas alfa-liponowy może nieznacznie poprawić utratę wagi (utrata 1,6 kg po kilku tygodniach suplementacji 1200 mg) (4),
• zespół metaboliczny – wiele badań przeprowadzonych na ludziach wykazało, że suplementacja kwasem R-liponowym może obniżyć poziom glukozy na czczo, trójglicerydów i insulinooporności (5, 6),
• pielęgnacja skóry – stosowanie kremów zawierających kwas alfa-liponowy zapewniło ochronę przed promieniowaniem UV i zmniejszyło oznaki starzenia się skóry w badaniach przeprowadzonych na ludziach (7).

Ogólnie rzecz biorąc, maksymalna dawka kwasu R-liponowego, którą organizm ludzki może dobrze przyjąć, wynosi 2400 mg (6), ale średnia dzienna dawka suplementu wynosiła od 300 do 600 mg. W niektórych przypadkach osoby przyjmujące kwas R-liponowy odczuwały lekkie mdłości lub wystąpiła u nich wysypka. Badania nie wykazały, że zwiększona dawka suplementu kwasu R-liponowego wykazuje bardziej pozytywne działanie. Prawidłowa dawka dla konkretnego celu powinna zostać ustalona przez lekarza.

Literatura:

1. Nguyen, H., Gupta, V. (2022) Kwas alfa-liponowy. StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
2. Gębka A, Serkies-Minuth E, Raczyńska D. Wpływ podawania kwasu alfa-liponowego na wrażliwość na kontrast u pacjentów z cukrzycą typu 1 i typu 2. Mediators Inflamm. 2014;2014:131538. doi: 10.1155/2014/131538.
3. Maczurek A, Hager K, Kenklies M, Sharman M, Martins R, Engel J, Carlson DA, Münch G. Kwas liponowy jako środek przeciwzapalny i neuroprotekcyjny w leczeniu choroby Alzheimera. Adv Drug Deliv Rev. Październik-listopad 2008;60(13-14):1463-70. doi: 10.1016/j.addr.2008.04.015.
4. Namazi N, Larijani B, Azadbakht L. Suplementacja kwasem alfa-liponowym w leczeniu otyłości: przegląd systematyczny i metaanaliza badań klinicznych. Clin Nutr. Kwiecień 2018; 37(2):419-428. doi: 10.1016/j.clnu.2017.06.002.
5. Akbari M, Ostadmohammadi V, Lankarani KB, Tabrizi R, Kolahdooz F, Khatibi SR, Asemi Z. Wpływ suplementacji kwasem alfa-liponowym na kontrolę glikemii i profil lipidowy u pacjentów z chorobami metabolicznymi: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych badań kontrolowanych. Metabolism. Październik 2018; 87:56-69. doi: 10.1016/j.metabol.2018.07.002.
6. Mendoza-Núñez VM, García-Martínez BI, Rosado-Pérez J, Santiago-Osorio E, Pedraza-Chaverri J, Hernández-Abad VJ. Wpływ suplementacji 600 mg kwasu alfa-liponowego na stres oksydacyjny, stan zapalny i RAGE u starszych osób z cukrzycą typu 2. Oxid Med Cell Longev. 12 czerwca 2019 r.; 2019:3276958. doi: 10.1155/2019/3276958.
7. Cremer DR, Rabeler R, Roberts A, Lynch B. Ocena bezpieczeństwa kwasu alfa-liponowego (ALA). Regul Toxicol Pharmacol. Październik 2006 r.; 46(1):29-41. doi: 10.1016/j.yrtph.2006.06.004.

Trimetyloglicyna (betaina)

Betaina lub trimetyloglicyna (TMG) to naturalny związek wytwarzany przez organizm ludzki. Występuje również w roślinach (np. burakach), zwierzętach i mikroorganizmach. Pod względem chemicznym ma ona podstawę glicynową z trzema przyłączonymi grupami metylowymi. TMG jest ważnym metabolitem w waszych komórkach, który bierze udział w metylacji DNA poprzez oddawanie swoich grup metylowych i przekształcanie homocysteiny w metioninę (1).

Jako suplement TMG wykazuje pozytywne działanie w następujących obszarach (badania na ludziach):

• obniża poziom homocysteiny u zdrowych osób (2),
• zmniejsza insulinooporność i zapobiega rozwojowi cukrzycy (3).

W większości badań przeprowadzonych na ludziach testowano dawki TMG wynoszące do 10 lub 15 gramów dziennie i stwierdzono, że jest on bezpieczny, z możliwymi łagodniejszymi skutkami ubocznymi. Przyjmowanie większych dawek TMG (10 g dziennie) powoduje pewne skutki uboczne ze strony przewodu pokarmowego, takie jak:

• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• skurcze.

W rzadkich przypadkach przyjmowanie większych dawek TMG może powodować gromadzenie się płynów wokół mózgu, co może prowadzić do obrzęku mózgu (4).

Osoby, które przyjmują NMN jako suplement, czasami przyjmują również TMG, ponieważ wysoka produkcja NAD+ z NMN może wyczerpać grupy metylowe w komórkach. Dlatego dodatkowo przyjmowany TMG może zapewnić zastąpienie tych grup metylowych.

Literatura:

1. Arumugam MK, Paal MC, Donohue TM Jr, Ganesan M, Osna NA, Kharbanda KK. Korzystne działanie betainy: kompleksowy przegląd. Biologia (Bazylea). 22 maja 2021 r.; 10(6):456. doi: 10.3390/biology10060456.
2. McRae MP. Suplementacja betainą obniża poziom homocysteiny w osoczu u zdrowych dorosłych uczestników: metaanaliza. J Chiropr Med. Marzec 2013 r.; 12(1):20-5. doi: 10.1016/j.jcm.2012.11.001.
3. Gao X, Wang Y, Sun G. Wysokie spożycie choliny i betainy w diecie wiąże się z niską insulinoopornością w populacji Nowej Fundlandii. Nutrition. Styczeń 2017 r.; 33:28-34. doi: 10.1016/j.nut.2016.08.005.
4. LiverTox: Informacje kliniczne i badawcze dotyczące uszkodzeń wątroby wywołanych lekami [Internet]. Bethesda (MD): Narodowy Instytut Cukrzycy i Chorób Układu Pokarmowego i Nerek; 2012-. Betaina.

Spermidyna

Spermidyna jest stosunkowo nowym suplementem, który szybko zyskał sławę dzięki swojej widocznej zdolności do przedłużania życia ludzkiego. Jest to naturalnie wytwarzany związek amidowy obecny we wszystkich organizmach żywych, ale w niewielkich stężeniach, które wraz z wiekiem ulegają dalszemu zmniejszeniu. Badania wykazały, że ludzie żyjący ponad sto lat mają stężenie spermidyny podobne do stężenia u młodych, zdrowych osób.

Rola spermidyny w procesach fizjologicznych zachodzących w waszym organizmie jest złożona. Bierze ona udział w stabilizacji DNA i RNA, wzroście i podziale komórek oraz regulacji ekspresji genów. Jednym z najważniejszych procesów, w których odgrywa ona rolę, jest autofagia, kontrolowany proces, w którym organizm usuwa stare i uszkodzone komórki lub części komórek lub ponownie wykorzystuje je do innych celów, zmniejszając ryzyko rozwoju chorób lub całkowitej degradacji (1). Może to być jeden ze sposobów, w jaki spermidyna odwraca proces starzenia się u ludzi, chociaż nie zostało to jeszcze wyjaśnione.

Jak dotąd badania przeprowadzone na ludziach pokazują, że codzienne suplementowanie spermidyny pomaga wydłużyć życie. Badanie przeprowadzone na 829 uczestnikach (w wieku 45-84 lat), z 13-letnią obserwacją, wykazało, że dieta bogata w spermidynę wydłużała życie uczestników. Jednak w badaniu tym nie zbadano dokładnego stężenia spermidyny w laboratorium (2).

Badanie przeprowadzone na 30 uczestnikach w wieku od 60 do 80 lat wykazało, że codzienne spożywanie 1,2 mg spermidyny przez okres 3 miesięcy nie miało żadnych skutków ubocznych, było dobrze tolerowane i ogólnie bezpieczne (3).

Literatura:

1. Madeo F, Bauer MA, Carmona-Gutierrez D, Kroemer G. Spermidyna: fizjologiczny induktor autofagii działający jako witamina przeciwstarzeniowa u ludzi? Autofagia. Styczeń 2019; 15(1):165-168. doi: 10.1080/15548627.2018.1530929.
2. Kiechl S, Pechlaner R, Willeit P, Notdurfter M, Paulweber B, Willeit K, Werner P, Ruckenstuhl C, Iglseder B, Weger S, Mairhofer B, Gartner M, Kedenko L, Chmelikova M, Stekovic S, Stuppner H, Oberhollenzer F, Kroemer G, Mayr M, Eisenberg T, Tilg H, Madeo F, Willeit J. Wyższe spożycie spermidyny wiąże się z niższą śmiertelnością: prospektywne badanie populacyjne. Am J Clin Nutr. 1 sierpnia 2018 r.; 108(2):371-380. doi: 10.1093/ajcn/nqy102.
3. Schwarz C, Stekovic S, Wirth M, Benson G, Royer P, Sigrist SJ, Pieber T, Dammbrueck C, Magnes C, Eisenberg T, Pendl T, Bohlken J, Köbe T, Madeo F, Flöel A. Bezpieczeństwo i tolerancja suplementacji spermidyną u myszy i osób starszych z subiektywnym pogorszeniem funkcji poznawczych. Aging (Albany NY). 8 stycznia 2018 r.; 10(1):19-33. doi: 10.18632/aging.101354.
   

Apigenina

Apigenina jest związkiem flawonowym występującym naturalnie w roślinach, takich jak pietruszka, rumianek i seler. Jest to jeden z najbardziej znanych i najsilniejszych przeciwutleniaczy, który możecie spożywać tylko w niewielkich ilościach wraz z pożywieniem. Z tego powodu apigenina stała się popularnym suplementem diety o wielu potencjalnych zastosowaniach zdrowotnych. Niestety, apigenina jest słabo rozpuszczalna w środowisku wodnym, więc jej stosowanie wymaga użycia nanocząsteczek, liposomów lub miceli (1).

Badania kliniczne przeprowadzone na ludziach wykazały, że apigenina:

• poprawia funkcje poznawcze pacjentów z chorobą Alzheimera po roku podwójnego stosowania dziennego (nieznana dawka, dostępny tylko abstrakt w języku angielskim) (2),
• poprawia funkcjonowanie w ciągu dnia i bezsenność (270 mg suplementacji tabletek rumianku) (3),
• zmniejsza objawy lęku i depresji (500 mg wyciągu z rumianku zawierającego apigeninę 3 razy dziennie) (4),
• zmniejsza zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego (stosowanie olejku rumiankowego bogatego w apigeninę na kolana 3 razy dziennie przez 3 tygodnie) (5).

Inne badania przeprowadzone na modelach zwierzęcych, takich jak myszy i szczury, wykazały ogromny potencjał w zastosowaniu przeciwko cukrzycy, otyłości i nowotworom. Kilka badań przeprowadzonych na myszach wykazało również, że stosowanie apigeniny może przedłużyć życie poprzez hamowanie aktywności enzymu zwanego CD38. Myszy, które miały mniejszą ekspresję CD38, żyły dłużej niż ich odpowiedniki i były bardziej odporne na dietę wysokotłuszczową (6).

CD38 wykorzystuje NAD+, cząsteczkę kluczową dla prawidłowego funkcjonowania komórek i syntezy energii, której poziom zmniejsza się wraz z wiekiem. CD38 zużywa również więcej NAD+ wraz z wiekiem. Dlatego też, hamując jego działanie, apigenina może zapewnić wystarczającą ilość NAD+ w komórkach do innych kluczowych procesów, takich jak dostarczanie energii i powstrzymywanie dysfunkcji mitochondriów. Efekt ten nie został jednak jeszcze przetestowany na ludziach.

Jeśli chodzi o dawkowanie, nie ma również wystarczających danych, zwłaszcza w przypadku czystej apigeniny. Podawano ją głównie w postaci ekstraktu z rumianku, który jest bogaty w apigeninę. Suszony rumianek zawiera około 3,5 mg apigeniny na gram suszonych kwiatów rumianku (7). W wyżej wymienionych badaniach wszyscy uczestnicy dobrze tolerowali apigeninę/ekstrakt z rumianku/olejek, nie odczuwając żadnych skutków ubocznych.